Deżawi in spe: Wpływy niemieckie na kulturę Polski (1772-1919)

Post opublikowany pierwotnie w Salonie 24 [17-11-2009]:

Bambrzy wielkopolscy w przedstawieniu "Mazowsza", 2008.
►Towarzystwo Bambrów Poznańskich

Plakat teatralny, H. Hilscher, 1977 http://ksiegarnia.pwn.pl

Poczdam-Sanssouci, po lewej: grób Fryderyka Wielkiego, oraz po prawej: groby jego psów [fot. Irish Rose]

"Mówią, Sire, że to Pan poddał pomysł rozbioru Polski - i ja tak sądzę, ponieważ znać w tym geniusz."

[z listu Woltera do króla Prus Fryderyka II, 18 listopada 1772]

"Jak każdemu wiadomo, Polacy są narodem dumnym i próżnym, mianowicie wobec nas; nic też bardziej nie leżałoby im na sercu, jak skorzystanie z pierwszej niezależnej sytuacji, by zaspokoić swoje interesy materialne i moralne naszym kosztem. Jeżeli im się to powiedzie, nic nie będzie naturalniejsze od dążenia do stopniowego zajęcia całego łożyska słowiańskiej fali ludów, która, jak wiadomo sięgała po Łabę i w plemionach wendyjskich dziś jeszcze ukazuje szczątki dawnego istnienia. Zapytujemy, czy istnieje dla nas wróg bardziej naturalny aniżeli ta Polska."

[Karl von Clausewitz]

"Bijcie Polaków, ażeby aż o życiu zwątpili. Mam wielką litość dla ich położenia, ale jeśli chcemy istnieć, to nie pozostaje nam nic innego, jak ich wytępić. Wszak wilk nie jest temu winien, że go Bóg stworzył takim, jakim jest, i zabija go też za to każdy, kto tylko może."

[z listu Otto von Bismarcka do siostry Malwiny, 26 marca 1861]

Hymn Cesarstwa Niemiec 1871-1918 "Heil dir im Siegerkranz" ("Chwała Ci, w wieńcu zwycięzcy"), słowa: B.G.Schumacher i H.Harries, 1790/93, melodia z hymnu Wielkiej Brytanii "God Save the Queen" ("Boże chroń królową"), 1745 r.

♦ 5 sierpnia 1772 - Pierwszy rozbiór Polski

♦ 23 stycznia 1793 - Drugi rozbiór Polski

♦ 24 października 1795 - Trzeci rozbiór Polski

Rabunek regaliów ze skarbca królewskiego na Wawelu. Rabunek odbył się pod wodzą gubernatora Antoniego von Hoyma w nocy z 3 na 4 października 1795 r. Rozkaz, który przyszedł 24 września 1795 z Poczdamu brzmiał: "insygnia koronne pod bezpieczną eskortą i w największej tajemnicy przewieźć do Koźla, a stamtąd do Wrocławia". Dalej precjoza wywieziono do Berlina. W momencie pruskiego rabunku w Skarbcu wawelskim znajdowało się 5 koron, w tym najstarsza tzw. bolesławowska (przypisywaną Bolesławowi Chrobremu zdobiona 359-cioma kamieniami - rubinami, szmaragdami, szafirami i perłami), korona królowych, korona tzw. węgierska, korona tzw. szwedzka, pochodzącą od Zygmunta III, korona homagialna (Władysława Łokietka), a także 4 berła, w tym dwa metalowe, 5 jabłek, 4 łańcuchy, 4 miecze, w wśród nich "Szczerbiec" oraz miecz Zygmunta Starego, dwa relikwiarze i inne przedmioty.

Wiadomo, że jeszcze w 1800 r. precjoza znajdowały się w Berlinie. Widział je August Fryderyk książę de Sussex, o czym opowiadał Niemcewiczowi. Wiadomo także, że w 1809 r. polskie regalia wyceniono na ogromną sumę 525.259 talarów i że zaraz po tym 17 marca 1809 r., zgodnie z decyzją Fryderyka Wilhelma III, wszystkie one zostały przetopione. Uzyskane złoto przeznaczono na bicie monet, natomiast kamienie i perły przekazano berlińskiej Dyrekcji Handlu Morskiego.

Kiedy na początku 1796 r. Prusacy przekazali Wzgórze Wawelskie Austriakom, skarbiec był pusty. Ocalały jedynie dwa żelazne miecze, te same, które wielki mistrz Urlich von Jungingen przed bitwą pod Grunwaldem ofiarował Władysławowi Jagielle. Szczęśliwie ocalał także miecz Szczerbiec - miecz koronacyjny i kilka innych przedmiotów. Polskimi regaliami interesowali się nie tylko Austriacy, ale i Rosjanie. Rząd carski domagał się od Prus zwrotu polskich insygniów w związku z utworzeniem Królestwa Polskiego, ale ich nie otrzymał. Już wtedy nie istniały.

♦ 1834 - Klasztor benedyktynów w Lubiniu koło Kościana (skryptorium i bogata biblioteka, w/g legendy żył tu Gall Anonim). Rząd pruski rozproszył zbiory, część pergaminowych skryptów spalono na miejscu, część wywieziono do Poznania, a część do Berlina. Jedna z największych tragedii polskiej kultury.

Klasztor benedyktynów w Lubiniu [mapa okolic]

♦ 4 października 1839 - Aresztowanie arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego Marcina Dunina. Dekret pruski nakazywał, że dzieci małżeństw mieszanych wyznaniowo mają być wychowywane w wierze ojca. Ks. abp Marcin Dunin sprzeciwił się temu i niemal na rok został uwięziony w twierdzy Kołobrzeg. Wywołało to konflikt narodowy.

♦ 1848 - Wiosna Ludów. Po stłumieniu powstania, Prusacy po raz pierwszy organizowali publiczne egzekucje na czynnie protestujących Polakach.

♦ 1850 - Zakaz wydawania polskich ulotek, pieśni narodowych oraz rozpowszechniania ilustracji o treści patriotycznej. Na tej podstawie skonfiskowano w latach 1850 - 1911 ogółem 409 polskich książek, w tym wiele śpiewników, zakazano śpiewania 244 pieśni polskich. Na 44 wyroki skazujące za śpiewanie takich pieśni 20 przypadało na polski hymn narodowy. Pierwszy wyrok za śpiewanie Mazurka Dabrowskiego wydał sąd w Poznaniu 7 stycznia 1873 r. Widocznie hymn nadal był popularny w zaborze pruskim, skoro w późniejszych latach zapadały dalsze wyroki. Liczba wyroków za śpiewanie "Jeszcze Polska" świadczy o tym, że władze pruskie rozumiały znaczenie tego hymnu w życiu narodu polskiego. W zmaganiach z naporem niemczyzny wyróżniała się również ludność Pomorza Gdańskiego. Pośród organizacji chłopskich najaktywniejsze były koła śpiewacze. Pruska polityka wynaradawiania nie zdołała wydrzeć chłopom pomorskim przywiązania do polskich pieśni.

♦ 1871 - Zjednoczenie Niemiec i kulturkampf

"Rugi pruskie", Wojciech Kossak, 1909

♦ 1872 - Usunięcie języka polskiego ze szkół państwowych

♦ 7 stycznia 1873 - Rozpoczęcie przed pruskim sądem procesu Polaka za odśpiewanie "Mazurka Dąbrowskiego"

♦ 1874 - Usunięcie języka polskiego z urzędów stanu cywilnego

♦ 1877 - Usunięcie języka polskiego ze szkół ludowych

♦ 1885 - Pierwsze w Europie masowe przesiedlenia etniczne. Władze pruskie wysiedlają z Wielkopolski ponad 30 000 Polaków, na ich miejsce ściągano kolonistów z głębi Niemiec.

♦ 1886 - W Poznaniu powołano komisję kolonizacyjną, zajmującą się pozyskiwaniem ziem z rąk polskich i przekazywaniem osiedleńcom. Niemieccy urzędnicy dla zachęty otrzymywali specjalny dodatek do pensji. Wielkopolska była największą kolonią pruską w Europie.

♦ 1901 - Usunięcie języka polskiego z nauczania religii.

♦ 1905 - Strajk polskich dzieci we Wrześni. Według niemieckich obliczeń, w ciągu roku objął w Wielkopolsce 800 szkół i 75000 dzieci z polskich rodzin. Dzieci strajkowały przeciwko usunięciu języka polskiego z nauki religii. Rząd pruski ukarał rodziców do płacenia wysokich grzywien, a dzieci powtarzaniem roku nauczania. W państwie pruskim żyło 3 mln Polaków, którzy nie mieli ani jednej szkoły nauczającej języka polskiego.

"Cierpienia Polski" ("Pruska kultura"), film Mojżesza Towbina, 1907/08. [Najstarszy polski film fabularny, Wprost, 5-02-2009]

Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni

►Historia pieśni "Rota" (1907 r.)

Pełny tekst "Roty" Marii Konopnickiej, ulotka, 1945, Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu /k. Krosna

♦ 1908 - Sejm Rzeszy uchwalił ustawę, na mocy której komisja kolonizacyjna uzyskała prawo wywłaszczenia 70 000 ha ziemi z rąk polskich, jednocześnie utrudniano budowę domów. Michał Drzymała, rolnik spod Gradowic zakupił wóz cyrkowy, ale ziemi nie oddał. Policjant codziennie sprawdzał, czy wóz jest jeszcze wozem, czy już domem. Pomysł z wozem podsunął mu sąsiad Niemiec.

♦ 1910 - Wobec naporu Niemiec, Polacy zaczęli masowo zrzeszać się w spółdzielnie oraz zapisywać się do kas zapomogowo - pożyczkowych. Około 125 000 Polaków było członkami 165 organizacji spółdzielczych. Na ich czele stali księża: Piotr Wawrzyniak (zwany "królem czynu"), Augustyn Szamarzewski, Stanisław Adamski. Niemcy tylko dzięki rządowym programom pomocowym byli w stanie przeciwstawić się rosnącej konkurencji ekonomicznej Polaków. To wówczas powstały hasła: "wartość narodu mierzy się tym, jak płaci on swe rachunki" (ks. Wawrzyniak), "swój kupuje u swojego", "swój do swojego po swoje", "módl się i pracuj, reszty Bóg dokona".Polska klasa średnia stała się silna gospodarczo i zorientowana patriotycznie.

♦ 1912 - Sędzia usuwa z boiska piłkarza za odezwanie się do kolegi w języku polskim

♦ 1913 - Wielkopolska "spichlerzem Rzeszy": produkcja ziemniaków 1300 kg na mieszkańca (Niemcy 570 kg/mieszk.), produkcja zboża 413 kg /mieszk. (Niemcy 200kg na mieszk.)

♦ 1914 - I wojna światowa. Do armii niemieckiej wcielono z terenu zaboru pruskiego ponad 340 000 Polaków, w tym około 100 000 Wielkopolan. Polacy nie mogli awansować do rangi dowódcy kompanii bądź baterii. Stanowili tzw. "mięso armatnie". W wyniku działań wojennych 85 000 żołnierzy polskich odniosło rany lub zginęło.

Otto von Bismarck - w karykaturze francuskiej

I wojna światowa - szokująca cena za zwycięstwo nad Niemcami

♦ 3 czerwca 1918 - Traktat wersalski. Utworzenie niepodległej Polski.

♦ 16 lutego 1919 - Trewir. Przedstawiciele zwycięskich mocarstw nakazali Niemcom wstrzymać działania wojenne w Wielkopolsce, która wkrótce miała być przyznana Polsce (dzięki Powstaniu Wielkopolskiemu).

Granice Niemiec z 1937 r.

Piotr Cywiński: "Prusofilia. Land Prusy zamiast Berlina i Brandenburgii?", [Wprost, 12/2002]

Po prawej: nagły spadek % Niemców w miastach - 1910 vs 1931); Rys. W. Boratyński (poległ w 1939 r.) w: J. Kisielewski, "Ziemia gromadzi prochy"

"Polacy w oczach Niemców " [czas łączny: 23 min.], scen. i reż. Jerzy Tepli (Polsat 2004) TV Fronda:

Część 1- [9:50]

Część 2 - [9:33]

Część 3 - [3:33]

Muzeum Miejskie Wrocławia - skandaliczna wystawa! [w haśle są dwa linki]

1 września 2009 r., na Westerplatte premier Władimir Putin winą za wybuch II wojny światowej obarczył traktat wersalski. (Traktat, który ustanowił niepodległą Polskę!)